De Surinaamse uitvaart met Creoolse rouwrituelen

De Surinaamse uitvaart met Creoolse rouwrituelen. Over het algemeen is een Afro-Surinaamse begrafenis  uitbundiger dan de gemiddelde begrafenis in Nederland. Een Afro-Surinaamse begrafenis is niet alleen een moment om te rouwen, maar ook om het leven (van de overledene) te vieren. De ziel of geest van de dode verdient respect en moet geëerd én vermaakt worden.

De dodenwake

Afrikaans-Surinamers, ook wel Creolen of Marrons genoemd, zijn nakomelingen van mensen die tot slaaf zijn gemaakt. De meeste Surinamers zijn christelijk en lid van de Evangelische Broedergemeente. Creoolse begrafenissen zijn uiteraard vooral in Suriname beroemd en uitbundig. De belangrijkste fase voor Afro-Surinamers is eigenlijk de avond die voorafgaat aan de begrafenis, de dodenwake. Dit is een bijeenkomst van familieleden en kennissen en hier wordt de overledene herdacht en wordt er afscheid genomen. Deze bijeenkomst noemt men ook wel Dede Oso, wat letterlijk sterfhuis betekent, en dit gebeurt op de plek waar de overledene (of zijn of haar familie) heeft gewoond. 

De begrafenis

De begrafenis zelf is een andere belangrijke fase bij de Afro-Surinamers. Bijzonder aan de rouwrituelen van de Afro-Surinaamse gemeenschap is dat men op de dag van de begrafenis veel aandacht besteedt aan het wassen van de dode. Hierbij wordt gezongen en worden er allerlei andere kleine rituelen uitgevoerd zoals het opzeggen van bepaalde woorden en het leggen van spullen in de doodskist. ‘De familie krijgt hierin begeleiding door dinari’s (afleggers of lijkenwassers). Zij helpen om op een goede en juiste manier afscheid te nemen van de overledene. Zo kan de ziel of geest van de overledene rustig de wereld verlaten en kunnen de nabestaanden op een gegeven moment weer rustig verder leven.

Men zingt men voorafgaand aan de begrafenis rouwliederen tijdens een kerkdienst. Bij de begrafenis is iedereen in het wit gekleed en de naaste familie heeft een hoofddoek, een “anjisa”, op.

Bij de begrafenis gaat vaak een bazuinkoor of een trompettist voor. Veel Surinamers geven tijdens het leven aan dat zij dansend naar het graf gebracht willen worden. Het is een oude gewoonte en een troostende vorm van rouwverwerking. De nabestaanden gaan zo in, op het dansen zelf, dat ze het verdriet even vergeten. 

Rituelen rondom de bewassing

In Suriname gaan de directe familieleden, voordat de bewassing plaatsvindt, naar het uitvaartcentrum om te praten met de overledene over hoe deze de dood ervaart. Wat voor persoon hij of zij was en hoe ze samen in het leven hebben gestaan.

Men is ervan overtuigd dat de overledene hen nog steeds kan horen. Vervolgens moeten de familieleden de handen in een kommetje met een bodempje palm of alcohol met kanfer en blauwsel erin wassen. Daarna leggen ze, staande achter het hoofd, beide handen tegen de wangen van de overledene. Waarna zij weer de handen in hetzelfde bodempje palm of alcohol moeten wassen. Dit aanraken kan omdat de overledene nog niet bewassen is. Bij het bewassen van het lichaam gebruikt men een mix van formaline, alcohol, glycerine en tabaksbladeren. Het ritueel duurt anderhalf tot vijf uur. 

Na de begrafenis

In de Afro-Surinaamse traditie werkt men dus langzaam toe naar een definitief afscheid van de overledene. Ook na de begrafenis zijn er nog een aantal bijeenkomsten waar de familieleden bij elkaar komen om de dode te herdenken. Als de familie gelooft in een leven na de dood als geest, begeleidt men de geest tijdens deze bijeenkomsten naar één of ander hiernamaals en verbreekt met de banden met de dode definitief.

Toch is het ook zo dat de rouwrituelen van Afrikaans-Surinamers veranderen. Afro-Surinamers hebben niet één religieuze achtergrond: sommigen zijn katholiek, anderen zijn lid van de (protestante) Evangelische Broedergemeente. Weer anderen voelen zich meer thuis bij Winti, het Creoolse volksgeloof waarin vooroudergeesten en natuurgeesten centraal staan. Omdat er dus veel verschillende religieuze achtergronden zijn hebben deze zich met elkaar gemixt en bestaan naast en door elkaar heen.

Wil je meer weten over de gebruiken en rituelen bij een uitvaart in andere culturen? Klik hier. Ben je opzoek naar ondernemers die je kunnen helpen? Bekijk hier de fantastische ondernemers waar wij mee samenwerken. Ze helpen je graag verder.