Voor het opbaren van een overleden dierbare is aandacht en tijd nodig. Persoonlijk vind ik dit één van de belangrijkste onderdelen van het afscheid nemen. Goed visueel afscheid kunnen nemen helpt in het rouwproces. Er moet dan ook niet makkelijk hierover worden gedacht. Er moet tijd genomen en gegeven worden voor een belangrijk besluit. Wat wil je dat er met jouw lichaam of die van jouw dierbare moet gebeuren in de periode tussen het overlijden en de dag van het afscheid?

Informatie en keuzes

Het is belangrijk dat je als uitvaarbegeleider de families goed informeert over de keuzes die er zijn. Keuzes die door de naasten gemaakt moeten worden en niet door een uitvaartbegeleider. Het opbaren gaat in verschillende stappen. Voor elke stap is er een keuze te maken.

Informatieavond

Ik houd regelmatig informatiebijeenkomsten over het opbaren. Opbaren is een kunst en moet goed verlopen. Er zijn zoveel keuzes en stappen in dit proces, men is zich daar vaak niet van bewust. Wat is er dan te kiezen?

Wanneer?

Belangrijk! Er is tijd. Er wordt te vaak te snel gehandeld, maar er hoeft echt niet binnen een uur een opbaring te worden gedaan bij een overledene. Naasten moeten eerst de tijd nemen om te wennen aan het idee dat hun dierbare er niet meer is. En de tijd krijgen om in alle rust de keuzes te maken die bij hen passen. Want wellicht moet er nog familie langskomen. Dus belangrijk om ook voor het wanneer een keuze te maken zonder overvallen te worden.

Waar?

Waar gaat de overledene opgebaard worden? Is er wel een wens tot opbaring, want soms is deze er niet. Als er een keuze is voor opbaring is het belangrijk dat de naasten worden geïnformeerd over de mogelijke locaties hiervoor. Thuis opbaren is de meest intieme vorm van opbaring. Maar niet iedereen kan of wil dit in huis. Dan is het belangrijk een geschikte locatie te zoeken die past bij de overledene en de familie. Een uitvaartbegeleider weet als geen ander welke locaties er in de omgeving beschikbaar zijn. Ook hier is weer belangrijk dat de familie de keuze maakt!

Hoe?

Hoe gaat de overledene opgebaard worden? Welk omhulsel is hiervoor gewenst en wat voor keuzes zijn er hierin te maken? Die zijn ook weer divers. Er zijn allang meer keuzes naast de standaard kisten. Een kist kan gepersonaliseerd worden door middel van een wrap of persoonlijke tekeningen, maar we hebben ook een mand, een opbaarplank of -schaal in combinatie met een wade, waar ook weer veel persoonlijke keuzes voor te maken zijn. Wordt iemand begraven in de natuur, dan zijn de keuzes weer beperkter dan bij een crematie. En we worden ook steeds duurzamer, ook daarin zijn veel keuzes.

Waarmee?

Voor het conserveren van het lichaam van de overleden zijn meer keuzes dan de bekende koelplaat. Is er geen wens voor een opbaring, dan brengen we de overledene naar een centrale koeling om te conserveren. Bij een opbaring thuis of in een uitvaartcentrum wordt al snel gekozen voor de opbaring met de koelplaat. Maar er kan ook gekozen worden voor een opbaring met thanatopraxie (lichte balseming), het gebruik van een koeling is dan overbodig. De dood wordt vaak geassocieerd met koud, dit komt door de inzet van een koelplaat. Maar met een andere keuze wordt het lichaam van de overledene meer aanraakbaar, omdat het de omgevingstemperatuur aanneemt. Maar er is ook de keuze om niets te doen en de natuur zijn gang te laten gaan. Een thuisopbaring is dan ook nog steeds mogelijk. Het is belangrijk om je dan bewust te zijn dat een achteruitgang sneller kan gaan. Maar ook een dergelijke opbaring begeleiden we stapsgewijs. Soms voelt het beter om niet meer met het lichaam iets te doen. We combineren deze vorm van opbaring ook nog wel eens met graszoden. Zij hebben van zichzelf een verkoelende en luchtzuiverende werking. En met de inzet van een afbreekbare milieuhoes kunnen we een opbaring thuis laten voortduren.

De laatste verzorging

Alle voorgenoemde stappen hebben een gezamenlijke stap, namelijk de laatste verzorging. Het kan heel helend en warm zijn om als naaste familie hierin een rol te hebben. Dit kan zijn van het er alleen bij zijn en kijken, het aantrekken van de sokken, tot het wassen en kleden van de overledene. Ik nodig de naaste familie altijd uit om hierin een rol te hebben. Een rol waar zij zich prettig bij voelen. Ook hier is informeren weer belangrijk. Bijvoorbeeld het sluiten van de ogen en mond van een overledene. Wat voor technieken gebruiken we hiervoor? Voor het sluiten van de ogen brengen we meestal oogkapjes in. Deze kapjes zorgen ervoor dat de ogen hun natuurlijke bolling houdt en ook dat het oog gesloten blijft. Natuurlijk beslist de familie of zij dit ook wensen. Voor het sluiten van de mond kan een kinsteun worden gebruikt, maar de resultaten zijn veel mooier als wij sluiten met behulp van een binnensmondse hechting. Dit klinkt eng en misschien zelfs een beetje luguber, maar er is niets van te zien. Een familie mag hierbij altijd aanwezig zijn als wij dit doen, maar ik adviseer ze dit niet te doen. We hebben geen geheimen, maar niet alles hoeft visueel te zijn voor nabestaanden. Het voegt voor hun niets toe om te zien hoe wij dit doen en ik ben zelf ook heel terughoudend met de details hierover. Wat voor mijzelf een belangrijke graadmeter is, is dat ik er zelf ook niet bij wilde zijn bij mijn eigen vader!

Ik hoop met deze blog veel informatie te hebben gegeven over wat er allemaal mogelijk is rond de opbaring van een overledene. Maak de juiste keuzes en maak ze in alle rust. Elke keuze is goed, zolang je deze maar bewust hebt genomen!

Blog geschreven door: Marion Horvers