Soms geeft iemand bij leven al aan het belangrijk te vinden om zijn of haar lichaam te schenken aan de wetenschap. Voor de nabestaanden is dit soms een bittere pil; afscheid nemen van een overleden lichaam is immers een belangrijk onderdeel van het rouwproces. Dit onderdeel wordt dan ineens heel kort. Toch betekent dit niet dat er geen uitvaart kan plaatsvinden. Het lichaam is er misschien niet, maar andere rituelen kunnen gewoon doorgaan.

Het vastleggen van wensen

Ik sprak met Jannie, een nog volkomen gezonde vrouw. Ze had haar man enkele jaren daarvoor plotseling verloren en was alleen met haar twee dochters. Ze wilde haar wensen vastleggen, omdat ze haar lichaam aan de wetenschap wilde schenken. Toen ik haar sprak, had ze dit nog niet besproken met haar dochters. Eerst wilde ze alles op papier hebben.

Jannie wilde absoluut een herdenking na haar overlijden, omdat ze vond dat er toch een afscheid moest zijn, ook al was haar lichaam er niet bij. Als spiritueel persoon zag ze het plaatselijke kerkje als een inspirerende locatie. Ze wilde een compleet afscheid, met kaarten, een dienst, en een moment om het glas te heffen op haar leven. Maar hoe zouden haar dochters reageren? Ik beloofde haar een volledig uitgewerkt plan te maken, zodat ze dit met haar dochters kon bespreken.

Een maand later liet Jannie me weten dat ze haar dochters had ingelicht. Hoewel ze in eerste instantie geschrokken waren, respecteerden ze haar wens volledig. Ze was blij dat alles geregeld was en sloot ons gesprek af met: "Maar voorlopig heb ik je niet nodig, ik word namelijk 100!"

Het onverwachte nieuws

Twee maanden later belde Jannie’s dochter Chantal me met het nieuws dat haar moeder was overleden. Ik was geschokt; toen ik Jannie sprak, leek er niets aan de hand. Het bleek allemaal snel gegaan te zijn. Haar dochters zaten in paniek naast haar lichaam en wisten niet wat te doen. Ik stelde hen gerust en vroeg of ze de wens van hun moeder wilden respecteren. Dat wilden ze, maar ze vonden het moeilijk om haar daar zo te zien liggen. Wat mochten ze doen?

Ik legde uit dat een lichaam bij donatie aan de wetenschap binnen 24 uur moet worden opgehaald, maar dat er ook 24 uur is om afscheid te nemen. Helaas hadden ze al te maken met lichte dwang van de universiteit, die snel wilde komen. Ik bood aan hen te helpen en belde de universiteit om een tijdstip af te spreken dat de dochters paste. Zo kregen we meer tijd.

Afscheid nemen

Samen verzorgden en kleedden we Jannie’s lichaam, een waardevol moment voor haar dochters. We spraken af dat de universiteit haar pas later die middag zou ophalen. Zo hadden de dochters de tijd om afscheid te nemen en kwamen zelfs de kleindochter en andere familieleden nog langs.

Na dit emotionele moment begonnen we met het plannen van de herdenking, die net zo zorgvuldig werd voorbereid als bij een afscheid met lichaam. Er kwam een mooie kaart, een passende locatie, en een informele nazit waar iedereen een losse bloem meenam. De bloemen werden later thuis neergezet door de dochters.

Een waardige herdenking

Jannie had zelf veel bedacht voor haar herdenking, waaronder een brief aan haar dochters, die ik mocht voorlezen. Een pastor leidde de dienst, ondanks dat hij het moeilijk vond zonder lichaam aanwezig. We vulden een herdenkingstafel met foto’s uit haar leven.

De dag van de herdenking was prachtig. Hoewel de genodigden even moesten wennen aan het ontbreken van een kist, voelde de liefde voor Jannie al snel als een warme deken. We sloten af met een applaus, waarna iedereen langs de herdenkingstafel naar buiten liep.

Ritueel zonder lichaam

Voor het herdenken van een overleden dierbare is geen lichaam nodig. De liefde voor de overledene blijft in de harten van de nabestaanden en wordt versterkt door woorden, foto’s en muziek. Het schenken van een lichaam aan de wetenschap hoeft nooit afbreuk te doen aan het ritueel van afscheid nemen.

Blijf omkijken naar elkaar, hoe iemands wensen ook mogen zijn.