Zorgverleners gaan te lang door met overbodige zorg aan stervenden

Stervende patiënten zijn vaak beter geholpen met rust en comfort dan met medische handelingen die weinig tot geen effect meer hebben. Toch blijven zorgverleners in de laatste levensfase vaak controles uitvoeren en behandelingen geven die volgens experts onnodig en zelfs belastend zijn.

Te veel zorg in de stervensfase

Bij patiënten die in hun laatste dagen of weken verkeren, worden vaak nog bloeddruk en temperatuur gemeten, wonden verzorgd of zelfs zuurstof toegediend. Volgens de nieuwe Beter Laten Lijst van beroepsvereniging V&VN-afdeling palliatieve zorg zijn dit voorbeelden van zorg die beter achterwege kan blijven.

„We weten dat benauwdheid veel voorkomt tijdens het stervensproces. Maar morfine helpt beter dan zuurstof,” zegt Lijdi Hoogenboom, duo-voorzitter van V&VN. „Zuurstof kan zelfs irritatie veroorzaken of onbedoeld het leven verlengen. Hetzelfde geldt voor het toedienen van vocht en voeding in de laatste levensfase.”

TIP: Klik hier om in contact te komen met de ondernemers in onze bedrijvengids waar wij mee samenwerken. Zij helpen je graag verder bij het regelen van een afscheid en alles wat erbij komt kijken.

Comfort boven behandeling

De nadruk bij palliatieve zorg zou volgens experts moeten liggen op comfort en kwaliteit van leven, niet op het rekken van de tijd.

• Wondverzorging is vaak onnodig, omdat herstel in de laatste dagen niet meer optreedt.

• Het voortdurend controleren van waarden kan belastend zijn voor de patiënt en levert geen zinvolle informatie meer op.

• Het draaien van patiënten om doorligplekken te voorkomen kan pijnlijk en oncomfortabel zijn.

„Het belangrijkste is dat een patiënt zich zo comfortabel mogelijk voelt,” benadrukt Hoogenboom.

Onderzoek bevestigt probleem

Uit eerder onderzoek van het Radboudumc IQ healthcare blijkt dat patiënten in hun laatste drie maanden vaak nog medicijnen krijgen die geen enkel nut meer hebben. Tegelijkertijd wordt medicatie die wél verlichting kan bieden, zoals morfine tegen pijn en benauwdheid, niet altijd voldoende ingezet.

„We zien dat zorgverleners te lang doorgaan met het bieden van zorg die weinig toevoegt,” zegt onderzoeker Getty Huisman-De Waal. „Soms is het lastig te bepalen wanneer de stervensfase precies begint. Dat maakt het moeilijk om te stoppen met behandelingen.”

Moeilijke keuzes voor zorgverleners en familie

Voor verpleegkundigen en artsen blijft het een uitdaging om te beslissen welke zorg nog zinvol is en welke niet. Daarbij spelen ook emoties en de wensen van familieleden een rol.

Hoogenboom legt uit: „Soms is het kiezen tussen twee kwaden. Laat je iemand liggen en neem je het risico op doorligplekken? Of draai je de patiënt, terwijl dat oncomfortabel voelt? In zulke gevallen is het cruciaal om met naasten te bespreken wat er gebeurt en waarom bepaalde keuzes worden gemaakt.”

Veelgestelde vragen over palliatieve zorg en de laatste levensfase

Wat is palliatieve zorg?

Palliatieve zorg is zorg die zich richt op kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Het doel is niet genezing, maar het verlichten van pijn, benauwdheid en andere klachten, en het bieden van emotionele en spirituele steun aan zowel patiënt als naasten.

Waarom is zuurstof vaak nutteloos bij stervenden?

Tijdens de stervensfase ontstaat vaak benauwdheid. Veel mensen denken dat zuurstof helpt, maar onderzoek toont aan dat morfine effectiever is om de ademnood te verlichten. Zuurstof kan zelfs irritatie veroorzaken en onbedoeld het stervensproces verlengen.

Moeten wonden altijd verzorgd worden bij stervenden?

Nee, in de laatste dagen of weken genezen wonden meestal niet meer. Intensieve wondverzorging kan pijnlijk en belastend zijn. Daarom adviseren experts om wondzorg tot een minimum te beperken, tenzij de wond echt ongemak veroorzaakt.

Waarom is het meten van bloeddruk en temperatuur vaak zinloos?

Bij mensen in de laatste levensfase verslechteren de waarden meestal geleidelijk. Het meten van bloeddruk, hartslag of temperatuur geeft geen nieuwe informatie meer en kan de patiënt onnodig belasten. Comfort gaat in deze fase boven medische data.

Hoe weten zorgverleners wanneer de stervensfase begint?

Het is niet altijd eenvoudig vast te stellen wanneer iemand precies in de stervensfase komt. Soms zijn de signalen duidelijk, maar vaak verloopt het proces geleidelijk. Daarom wordt per patiënt bekeken welke zorg nog bijdraagt aan comfort en welke zorg kan worden losgelaten.

Welke zorg is wél belangrijk in de laatste levensfase?

• Pijnbestrijding en benauwdheidsverlichting (bijvoorbeeld met morfine)

• Emotionele ondersteuning voor patiënt en familie

• Aanwezigheid, nabijheid en rust

• Zorg die echt bijdraagt aan comfort, zoals mondverzorging of een prettige houding in bed